کنترل کیفیت در صنایع و در دنیایی که ما هر روز شاهد ساخت و به روزرسانی انبوهی از تجهیزات و دستگاه‌های مختلف آن هستیم موضوع پیش پا افتاده‌ایی به حساب نمی‌آید چرا که تمامیه مصرف‌کنندگان کیفیت محصول و خدمات آنرا در الویت خرید خود قرار می‌دهند.
در یک کسب و کار با هر زمینه فعالیتی یکسری چارچوب در راستای تجزیه و تحلیل کسب و کار وجود دارد تا آن زمینه شغلی بتواند بهترین شیوه‌های ممکن را در راستای بالا بردن کیفیت محصولات خود به کار گیرد.
کنترل کیفیت چیست؟
در زبان فارسی واژه “کیفیت” به معنای چگونگی، وضعیت و حالتی که برای چیزی وجود دارد معنا می‌شود. می‌توانیم کنترل کیفیت را اینگونه معنی کنیم:
“به مجموعه فرآیندهایی از قبیل خدمات، اندازه‌گیری و آزمایش که به روی یک محصول یا کالا انجام می‌شود تا مشخص شود که آن کالا با استانداردهای تعریف شده مطابقت دارد یا خیر؟!” در نهایت از طریق این فرآیند است که کیفیت کالا را میتوان بررسی کرد و پس از ارزیابی به ارتقاع بهتر آن بهبود بخشید. در زبان انگلیسی این واژه به Quality Control معنی شده که به اختصار آنرا با QC نشان می‌دهند.
هدف از انجام کنترل کیفیت در 2 چیز است:
- یکدست بودن محصولات تا حد ممکن
- به حداقل رساندن خطاها و ناهماهنگی‌های احتمالی
کنترل کیفیت چگونه انجام می‌شود؟
در هر مرحله از تولید یک محصول تست کیفیت یک جزء از آن را شامل می‌شود. افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند با استفاده از نمونه‌های موجود در خط تولید، مواد اولیه خام و محصولات نهایی بر اساس استانداردها و قوانینی که برای هر محصول تعریف شده آزمایشات لازم را انجام می‌دهند تا محصول نهایی بدون هیچگونه خطا و مشکل تولید و روانه بازار گردد.
در صورتی که در هر مرحله خطا و ایردای توسط اپراتور پیدا شود سریعا باید از بروز آن جلوگیری گردد و اقدامات اصلاحی لازم جهت جلوگیری از عدم تکرار خطا در محصولات بعدی بعمل آید.
همه شرکت‌ها یا فروشندگان بخش مجهزی به نام آزمایشگاه ندارند که بتوانند کیفیت محصولات خود را بررسی کنند. اما روش‌های دیگری وجود دارد که از این طریق میتوان به بررسی کیفیت یک کالا پرداخت.
- پرسشنامه
- نظرسنجی
- بازرسی و ممیزی‌ها
تنها چند مورد از روش‌هایی هستند که میتوانید از آنها در راستای بهبود عملکرد و کیفیت کالای خود بپردازید.
کنترل کیفیت در صنعت
بسته به نوع صنعت روش‌ها و آزمون‌هایی که در راستای انجام مراحل کنترل کیفیت صورت میگیرد متفاوت می‌باشد و فرآیندهایی که در طی آن انجام می‌شود بستگی به آن فیلد کاری دارد. مثلا در صنعت غذایی بخشی از آزمایشات مربوط به این است که ماده غذایی باعث ایجاد بیماری نشود و آزمایشاتی جهت کنترل مواد شیمیایی و باکتری‌های موجود در آن ماده صورت میگیرد.
مراحل تست قطعات صنعتی
در زمانی که کارشناس بخواهد کنترل کیفیت یک قطعه یا محصول نهایی را بررسی کند باید از آن نمونه‌گیری انجام دهد سپس بر اساس چارت استانداردها و اهداف از پیش تعیین شده مجموعه، آزمایشات انجام می‌شود. نتایجه حاصل از انجام این آزمایشات بر اساس روش‌های آماری مورد بررسی قرار میگیرد تا از این طریق به صحت و کیفیت پی ببریم.
1- کنترل کیفیت مواد اولیه
کلیه مواد و قطعاتی که بعنوان مواد اولیه یا مواد خام وارد یک مجموعه تولید می‌شوند باید طبق دستورالعمل‌هایی نمونه برداری شوند و در صورتی که مورد تایید باشند وارد خط تولید شوند.
2- بازرسی مراحل تولیدی
بازرسی تجهیزات و دستگاه‌هایی که وظیفه تولید یک محصول را دارند، امری است که باید توسط کارکنان خط تولید و مهندسان انجام گیرد. بارها دیده شده که وجود یک نقص در محصول نهایی ناشی از عدم کارکرد درست تجهیزات است. پس رعایت این موضوع باید در دستور کار قرار گیرد.
3- تست محصول نهایی یا قطعات
بسته به نوع محصول ممکن است انواع تست‌های مخرب مثل ضربه، خمش، سوراخکاری و یا کشش جهت بررسی استحکام کالا روی آن انجام شود. معمولا در کارخانه‌هایی که تولیدات بالا دارند تست‌های مکانیکی روی محصول انجام می‌شود.
یکسری از آزمون‌ها هستند که در دسته غیر مخرب قرار دارند به نام NDT که آسیبی به قطعه وارد نمی‌کنند. بازرسی‌های چشمی، تست مایعات نافذ، انتشار امواج صوتی، جریان گردابی و … از جمله این آزمایشات هستند.
انجام تمامی مراحلی که در راستای بررسی کیفیت یک محصول انجام می‌شود مستلزم توجه به جزییات و روش‌های تحقیق است. تست‌های کنترل کیفیت در صنایع مختلف مستلزم بررسی‌های دقیق و بر اساس هدف‌گذاری باید انجام شود.
نمودارهای کنترل
در طول زمان فرآیندهای مختلفی جهت آزمون و خطا و بررسی کیفیت یک محصول صورت میگیرد که با استفاده از علم آمار فرآیندهای مربوطه را میتوان در هر مرحله از تولید تجزیه و تحلیل کرد و درنهایت آنرا به روی نمودار نمایش داد.
کنترل فرآیند
برخی از فرآیندها از جمله فرآیندهای فنی، شیمیایی و صنعتی در راستای بهبود عملکرد و کیفیت کالا انجام می‌شوند که هدف نهایی آنها در راستای ایجاد سازگاری هرچه بیشتر محصول با استانداردهای جهانی تعریف شده است.
نمونه گیری جهت پذیرش
یکسری از معیارهای آماری وجود دارد که بوسیله آنها بررسی می‌شود که آیا نمونه با استانداردهای کلی تولید مطابقت دارد یا خیر؟ دو نوع نمونه‌گیری پذیرش وجود دارد: 1- بر اساس ویژگی‌ها 2- براساس متغییرها
نمونه‌گیری پذیرش زمانی انجام می‌شود که تولید محصول تمام شده باشد حتی ممکن است از کارخانه تولید کننده هم خارج شده باشد اما دیده شده که در مواردی در خود کارخانه بررسی‌ها انجام گردیده. این روش در نهایت به پذیرش یا عدم پذیرش دسته‌ایی محصول کمک میکند.
پروتکل فرآیند
در این مرحله شاخص‌های ارزیابی برای هر مرحله طراحی و اجرا می‌گردد. پروتکل فرآیند یک روش نقشه‌برداری است. علاوه بر انواع فرآیندها، فاکتورهای کنترل کیفیت دیگری نیز در هنگام انتخاب روش وجود دارد.
برخی از شرکت‌ها هنگام تعریف پروتکل، کنترل کیفیت داخلی کالا را مد نظر قرار می‌دهند مثل مواد غذایی در حالی که برخی دیگر از تولیدکنندگان عملکرد و بدنه خارجی را مورد بررسی قرار می‌دهند.
چرا انجام کنترل کیفیت در صنایع مهم است؟
اعتبار یک برند به محصولاتی است که تولید میکند. هرچه کیفیت کالا بهتر باشد نام برند برای مدت طولانی‌تر در ذهن مشتری باقی می‌ماند. سرمایه گذاری یک کارخانه یا شرکت در بخش کنترل کیفیت کمک شایانی به آن مجموعه میکند و از اعتبار آن شرکت محافظت می‌شود. انواع تست، آزمایش و روش‌های شناسایی همگی در راستای پیش برد این هدف انجام می‌گردد.
زمانی که یک برند شرکت اقدام به انجام این تست‌ها میکند در واقع تضمین میکند که محصول نهایی آنها بر مبنای تحقیقات و شواهد تولید شده است نه فقط مشاهدات حکایتی. یکی از جنبه‌های ضروری کنترل کیفیت این است که این فرایند تنها یکبار انجام نمی‌شود بلکه به صورت مدوام طبق استانداردهای تولید و بر اساس تقاضای مصرف کننده صورت میگیرد تا در نهایت پاسخگوی نیاز خریدار باشد.
مسلما هیچ مصرف کننده‌ایی نمی‌خواهد کالایی را خریداری کند که کیفیت پایین یا حتی باعث ایجاد خطر برای او شود. اگر مرحله کنترل کیفیت در طی پروسه تولید نادیده گرفته شود شهرت، کارایی و قابلیت اطمینان بودن یک شرکت در خطر می‌افتد. از طرفی در بازاریابی و فروش یک محصول مشتری به کالایی که بارها مورد بررسی قرار گرفته اطمینان بیشتری میکند.
نقش کنترل کیفیت در تولید
دانستن این موضوع اهمیت بالایی دارد که بدانید کنترل کیفیت در تولید محصول نقش چند وجهی دارد. نکته مهم دیگر اینکه کنترل کیفیت را نباید با تضمین کیفیت اشتباه گرفت. چون تضمین کیفیت به فرآیندهای مورد استفاده جهت جلوگیری از نقص‌ها نگاه میکند اما کنترل کیفیت به طور خاص به فرآیندهای اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل مرتبط با تعیین کیفیت محصول متمرکز است.
کنترل کیفیت از روش‌های تحقیقاتی و فرآیندهای تجزیه و تحلیلی جهت پیشبرد اهداف خود استفاده میکند. یک کارشناس یا متخصص QC وظیفه دارد تا بر اساس استانداردهایی که توسط مدیر کنترل کیفی، سیاست‌های شرکت و نهادهای نظارتی تعیین شده تجزیه و تحلیل خود را انجام دهد.
با این اوصاف میتوان به اهمیت وظیفه مسئول کنترل کیفی پی برد. چون این فرد وظیفه دارد تا نتایج حاصل از آزمایشات و تست‌های خود را به مدیران و سایر ذینفعان اعلام کند. نتیجه همین بررسی‌ها باعث ترویج تفکر علمی در جامعه تجاری می‌شود و به جامعه نشان می‌دهند که وجود آن شرکت تولید کننده برای بازار قابل قبول است یا خیر؟
تفاوت کنترل کیفیت و تضمین کیفیت
شاید در صحبت برخی افراد مخصوصا زمانی که قصد معرفی شرکت و محصول تجاری خود را دارند دو کلمه کنترل کیفیت و تضمین کیفیت را به جای یکدیگر شنیده باشید. اما در واقع بار معنای این دو واژه با یکدیگر متفاوت هستند.
مبنای اصلی کنترل کیفیت، حصول اطمینان از انطباق کالا و ایمنی آن بر اساس یکسری مشخصات و استاندارد است. اما تضمین کیفیت مجموعه‌ایی از تمام فرآیندها و اقدامات لازم است جهت نشان دادن و برآورده شدن الزامات کیفیت. وجود هر دو عامل بر یک شرکت کاملا ضروری است چون تنها با تکیه کردن به کنترل کیفیت نمی‌توان محصولی را آزمایش کرد.
مراحلی که در کنترل کیفیت انجام می‌شود شامل:
- نمونه برداری از محصول
- انجام تست اعتبارسنجی
- بازرسی دسته‌ایی
- تست‌های آزمایشگاهی
است. در حالیکه در تضمین کیفیت مراحلی از جمله:
- تهیه مستندات و ممیزی‌ها
- مدیریت تامین کننده
- آموزش پرسنل
- فرآیندهای تحقیقاتی
- کنترل تغییرات
روی محصول انجام می‌شود.
هدف از تضمین کیفیت جلوگیری از بروز مشکلات کیفی است اما کنترل کیفیت تمرکز خود را روی شناسایی مشکلات محصولات تولیدی می‌گذارد.
آزمون های کنترل کیفیت
کلمه ISO را بارها و بارها در تبلیغات انواع کالا غذایی و صنعتی شنیده‌اید. گواهی ایزو جزوه یکی از استاندارهای کالا است که با انجام یکسری مراحل و آزمایشات یک شرکت می‌تواند موفق به دریافت آن شود.
- ISO
- API
- ANSI
- ASTM
بخشی از استانداردهای معتبر جهانی هستند. آزمون‌های کنترل کیفیت در صنایع بر اساس این استانداردها انجام می‌شوند.
معرفی شغل کارشناس کنترل کیفیت
برای اینکه یک شخص بتواند در این جایگاه شغلی مشغول به فعالیت شود نیاز است که تحصیلات دانشگاهی و مهارت‌های خاصی را داشته باشد.
تحصیلات
الزامات آموزشی که برای یک بازرس کنترل کیفی در نظر گرفته شده بسته به اینکه بخواهند در کدام صنعت فعالیت داشته باشند متفاوت است. با این وجود در اکثر مشاغل حداقل مدرک را کارشناسی در نظر می‌گیرند. افرادی که در رشته‌های مکانیک، صنایع و کنترل کیفیت تحصیلات خود را گذرانده‌اند میتوانند وارد این بازار شوند.
وظایف
بسته به نوع صنعتی که فرد در آن فعالیت دارد شرح وظایف و مسئولیت‌های آن نیز متفاوت است. از جمله وظایف کارشناس کنترل کیفیت که به صورت مشترک است میتوان به این موارد اشاره کرد:
- انجام تست‌ها و بازرسی‌ها مربوط به کیفیت
- شناسایی و رفع مشکلات مربوط به تولید
- حصول اطمینان از رعایت استاندارد و مقررات ایمنی
- ارایه راهکار و پیشنهاد به مدیریت و سایر افراد مافوق خود
- نوشتن گزارش‌های مربوط به تضمین کیفیت
- ارایه راهکارهای بهبودی در مراحل مختلف تولید
- تفسیر و تطبیق استانداردهای تضمین کیفیت
- رسیدگی به شکایات و پیدا کردن عیوب
- آموزش و پشتیبانی جهت بهبود تیم تضمین کیفیت
- تجزیه و تحلیل گزارش‌های مربوط به شکایات
- پیدا کردن راه حل مناسب بر اساس استانداردهای کیفی جهت حل مسائل پیش رو
- و …
مهارت
علاوه به وظایف ذکر شده کسب مهارت‌هایی نیز لازم است تا شخص بتوانید در جایگاه خود موفق باشد و وظایف محوله را به خوبی انجام دهد. مهارت‌های ریاضی، مکانیک، انجام کار تیمی، ارتباط کتبی و کلامی و آشنایی با استاندارهای کیفی بخشی از مهارت‌هایی است که یک کارشناس یا بازرس باید با آنها آشنا باشد.
جمع‌بندی
وجود یک کارشناس یا تیم کنترل کیفیت در صنایع مختلف لزوم پیشبرد اهداف یک کارخانه تولیدی است. شما با وجود این بخش میتوانید بسیاری از استانداردهای مربوط به محصول تولیدی خود را از اداره استاندارد دریافت کنید و همین باعث افزایش فروش و دستیابی شما به اهدافتان خواهد شد.
با وجود یک کارشناس کنترل کیفی در مجموعه خود میتوانید از مشکلات و ایراداتی که محصول حین تولید و یا حتی پس از آن از خود بروز می‌دهد را شناسایی کنید و تا حد امکان بهینه‌سازی انجام دهید. مجموعه ایران کامپو با رعایت استانداردهای تولید و کیفیت سعی در ارایه محصولی با ضمانت به شما عزیزان را دارد تا در پیشبرد اهدافتان در مسیر تولید به خوبی دست یابید.
پاسخ به دیدگاه