انواع وریستور به نوعی جزوه دسته مقاومت‌های الکتریکی به حساب می‌آیند که با اعمال ولتاژ به دو سر آن مقاومت قطعه تغییر میکند. نام دیگر وریستور Resistor Dependent Voltage است که مخفف آن VDR نام دارد به معنای مقاومت وابسته به ولتاژ. نحوه عملکرد وریستورها برخلاف دیود است یعنی فاقد پلاریته و در جهت جریان عمل میکند. مقاومت انواع وریستور زمانی که ولتاژ پایین باشد بالا است و زمانی که ولتاژ افزایش پیدا کند مقاومت کم میشود. وظیفه اصلی وریستور حفاظت از قطعات الکتریکی در تغییر ولتاژهای ناگهانی و بیش از اندازه است.
اگر بخواهید برای محافظت از قطعه وریستور نصب کنید دقت داشته باشید که حتما آنرا به صورت موازی با آن قطعه نصب نمایید. مزیت این نوع نصب برای زمانی است که اگر ولتاژ زیادی به قطعه الکتریکی وارد شود، مقاومت وریستور کاهش میابد و جریان اضافی از وریستور عبور میکند و دیگر وارد قطعه مورد نظر نخواهد شد. معمولا در اینورترها برای محافظت از قطعاتی مثل لینک DC و قطعات درایو در ورودی از وریستور استفاده میشود چون باعث افزایش طول عمر درایو خواهد شد.
از شرکت‌های تولید کننده وریستور میتوان Epcos و Littelfuse را نام برد که انواع وریستورهای موجود در مجموعه ایران کامپو نیز از این دو کمپانی تامین و تهیه شده.
انواع وریستور
ظاهری
از لحاظ ظاهری وریستورها به 4 دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- دیسک یا صفحه‌ای
- خطی یا محوری
- شعایی
- بلوکی
ساختار و عملکرد
به لحاظ کاربردی و نحوه انجام کار تمام وریستورها باهم یکسان هستند تنها تفاوت آنها در زمان ساخت و ضریب است. بر همین اساس به 4 دسته تقسیم می‌شوند:
- اکسید فلز یا متال اکسید (MOV)
- چند لایه یا MLV
- دیودی یا TVS
- گازی یا GDT
در دسته‌بندی انواع وریستور دیسک ارزانترین و کاربردی‌ترین نوع است و مدل بلوکی دارای بالاترین توان است.
اکسید فلز یا متال اکسید (MOV)
در دسته‌بندی که بر اساس ساختار وریستورها انجام گرفته وریستور اکسید فلز معروف‌ترین نوع است. این قطعه متشکل از 2 ماده است. بخش اول یک صفحه با جنس اکسید فلز که ممکن است فلزهایی همچون کبالت، منگنز، روی و … باشد بخش دوم دانه‌های سرامیکی ریز است.
چند لایه یا MLV
وریستور چند لایه شبیه به نوع اکسید فلز هستند با این تفاوت که در نوع Mov یک لایه است و در MlV چند لایه. وجود چندین لایه باعث میشود تا قدرت وریستور بیشتر شود.
دیودی یا TVS
وریستور TVS نوعی دیود زنر است که دارای توان بالا و قابلیت دفع انرژی بیشتری دارد. این نوع از وریستورها می‌توانند جایگزین نوع MOV شوند. سریعترین پاسخ به پرش ولتاژ در مدار الکترونیکی وریستور دیودی دارد.
وریستور گازی
وریستورهای گازی شبیه به لامپ مهتابی هستند یعنی زمانی که میخواهند پاسخ دهند مدت زمان بالاتری دارند. دارای دمای پایین‌تری هستند همین موضوع باعث میشود تا توانایی دفع انرژی بیشتری نسبت به نوع متال اکسید داشته باشند. وریستور GDT متشکل از لوله شیشه‌ایی کوچک به همراه 2 الکترود است. زمانی که ولتاژ به ولتاژ کلمپ برسد با یونیزه شدن گاز جریان از آن عبور میکند.
عملکرد وریستور
همانطور که در مطالب قبل‌تر نیز اشاره کردیم وریستور یک مقاومت وابسته به ولتاژ است که امپدانس نامی آن در شرایط بار زیاد است. اما زمانی که از ولتاژ آستانه عبور کند بدنبال آن ولتاژ خروجی کاهش پیدا میکند. اگر به مدار ولتاژ بالایی وارد شود وریستور آنرا هدایت میکند و تا مدار در بالاترین سطح ایمنی خود قرار گیرد. همین موضوع باعث میشود تا وریستور را شبیه به دیود بدانیم که به صورت غیر خطی عمل میکند.
نماد وریستور
وریستور نیز همانند دیگر قطعات الکتریکی دارای نماد منحصر به فرد خود است که در فیزیک و مبحث الکترونیک از آن استفاده میشود. کاربرد نمادها روی برد الکترونیکی است که هنگام ساخت، تعمییر و ترسیم مدار استفاده میشود. لازم بذکر است وریستور دارای چندین نماد است که این نمادها مطابق با استانداردهای آمریکایی و اروپایی تعریف شده‌اند.
نحوه خواندن مشخصات وریستور
نحوه خواندن این قطعه بوسیله کدهایی است که در سطح آن درج شده. از سمت چپ به راست:
- رقم اول قطر وریستور است
- اولین حرف که بعد از رقم آمده نوع وریستور را مشخص میکند و دارای سه کاراکتر E-R-K است
K: استاندارد قطعه
E: نوع پر توان وریستور که مقاومت بالایی دارند
R: مناسب برای وریستور 34
- بعد از حرف انگلیسی عدد سه رقمی وجود دارد که این اعداد را به روی مقاومت‌های SMD نیز مشاهده میکنیم و به آن ولتاژ شکست می‌گویند. دو رقم ابتدایی از ارقام عدد هستند و رقم سوم بیانگر تعداد صفرهایی آن می‌باشد. برای مثال عدد 243 برابر است با 24000 ولت.
روش انتخاب وریستور
انتخاب قطعه
انتخاب وریستور نیاز به تخصص و مهارت کافی برای طراحان برد و مدار الکترونیکی دارد. در قدم اول باید ولتاژ مورد نیاز خود را بدانید اگر قطعه‌ایی را انتخاب کنید که با مدار شما همخوانی نداشته باشد یا اصلا نصب نشده باشد در همان روزهای ابتدایی متوجه سوختن مدار میشود. پس از انتخاب وریستور چندین بار آنرا با ولتاژهای مختلف تست کنید. تا در نهایت بتوانید ولتاژ آستانه اختلال را پیدا کنید. دقت داشته باشید که شما قصد تست کردن یک قطعه را دارید پس نباید طوری تست کنید که به دیگر قطعات برد آسیب وارد شود.
قیمت
هنگام خرید این قطعه حتما از فروشگاه و سایت‌های مطمئن خرید خود را انجام دهید. در صورتی که اطلاعات کافی درباره محصول ندارید میتوانید از طریق تماس با کارشناسان فروش و پشتیبانی مجموعه ایران کامپو استعلام قیمت گرفته و اطلاعات مربوط به ساختار وریستور را کسب نمایید.
محاسبه ولتاژ
نحوه خواندن وریستور را در بالا توضیح دادیم. ولتاژ آستانه اختلال و ولتاژ کمتر از آنرا محاسبه کنید. البته بسیاری از وریستورها دارای دیتاشیت هستند که با مطالعه آن میتوانید اطلاعات بیشتری را کسب نمایید.
سخن پایانی
با توجه به تولید نمونه‌های تقلبی در بازار حتما در انتخاب و خرید قطعات الکتریکی توجه کافی را داشته باشید و از افراد و شرکت‌های مطمئن خرید خود را انجام دهید. عدم وجود وریستور یا انتخاب اشتباه آن حتما باعث سوزاندن مدار میشود و همین امر باعث میشود تا محصولی که برای طراحی آن مدت‌ها زمان گذاشتید جزوه رده تقلبی به حساب آید.
پاسخ به دیدگاه