بازیافت پسماندهای الکترونیکی در دنیای صنعتی امروز که در آن انواع آلودگی‌های تولید شده توسط انسان افزایش یافته، کاری مهم و پر اهمیت است. با توجه به رشد روز افزون صنعت الکترونیک بازیافت زباله‌های حاصل از آن هم به یک دغدغه و نگرانی برای بسیاری از فعالان و دوستداران محیط زیست تبدیل شده. وجود اینگونه محصولات و عدم بازیافت به موقع آنها تاثیر قابل توجهی حتی در زندگی ما انسان‌ها مخصوصا سلامتی دارد.
به صورت تخمینی در جهان سالیانه بین 20 تا 50 میلیون تن پسماند الکترونیکی ایجاد میشود برخی از کشورها توانایی اصولی در بازیافت پسماندهای الکترونیکی را دارند و برخی از روش‌های غیر اصولی این کار را انجام می‌دهند.
در سال 2019 ایالات متحده 6.92 میلیون تن زباله الکترونیک تولید کرد که از این حجم بزرگ تنها فقط 15 درصد از مواد آنرا بازیافت نمود. با این حال برخی افراد کارآفرین در کشورهای فقیرتر در سالهای اخیر اقدام به بازیافت زباله های الکترونیکی کرده اند و توانسته‌اند آنرا به یک منبع درآمد تبدیل کنند.
بازیافت این نوع از زباله کار آسانی نیست و روش زمانبری به حساب می‌آید. فرآیندهایی مثل جمع آوری و تفکیک و مرحله بعد آماده سازی قطعات برای فروش به افراد فعال در حوزه بازیافت ضایعات الکترونیک، یک پروسه به حساب می‌آید که قصد داریم در این مقاله بیشتر به آن بپردازیم.
ضایعات الکترونیکی چیست؟
مجموعه‌ایی از قطعات سخت افزاری به کار رفته در دستگاه‌هایی مانند تلفن همراه، لپ تاپ، رایانه، چاپگر، لوازم خانه و … که پس از مدتی به هر دلیل غیر قابل استفاده می‌شوند پسماند یا ضایعات الکتریکی گفته میشود. تولید ضایعات الکترونیکی یا E-wast، هم قدم با پیشرفت تکنولوژی رو به رشد است. مسلما هرچه وسایل جدیدتری ساخته شود مدل‌های قبلی به عنوان محصولات قدیمی‌تر به حساب می‌آیند و از رده خارج می‌گردند. بیشتر ضایعات الکترونیکی شامل وسایلی مثل یخچال و فریزر، تلفن‌های همراه، ضبط صوت، وسایل تهویه مطبوع، کامپیوتر و لپ تاپ‌ها هستند. بعنوان مثال در یک رایانه اقلامی مثل تجهیزات ارتباط از راه دور، باتری، مدار پرینتر، وسایل سرگرم کننده، پرینتر و کارتریج و … همگی بعنوان ضایعات الکترونیکی برای یک کامپیوتر به حساب می آیند.
ضایعات الکترونیکی از کجا می آیند و به کجا میروند؟
پر مصرف‌ترین وسایل الکتریکی روزمره که جزوی از زندگی همگی ما محسوب شده موبایل و کامپیوتر است. که در تمام ساعت بیرون و داخل خانه همراه ما است. نرم افزارهای کاربردی مثل IOS و Android یا حتی Windows، بنا به تصمیم و سیاست‌های هر شرکت هر چند وقت یکبار ارتقا پیدا می‌کنند. در هر بار از ارتقا نرم افزار تقریبا تمامی اپلیکیشن‌ها تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند. به طوری که بعد از مدتی گوشی یا کامپیوتر قابلیت آپدیت (به روز رسانی) را ندارد و عملا تنها برای پاسخ‌دهی و ارسال پیامک قابل استفاده است.
همین موضوع باعث میشود تا کاربر برای انجام امور روزمره، نگهداری فایلها و بسیاری از امور دیگر اقدام به خرید مدل جدیدتر کند و وسیله الکتریکی قبلی خود را بدون استفاده نگه دارد یا حتی دور بیاندازد. حال این موضوع را در یک شرکت در نظر بگیرید که اقدام به تعویض وسایل الکتریکی میکند و پس از آن در کشور خود تصور کنید که سالانه چندین هزار یا میلیون تن از این زباله‌ها تولید می‌شوند.
به گفته کارشناسان محیط زیست در ایران هنوز هیچ برنامه سازمان یافته و دقیقی در این زمینه تنظیم نشده و ماندن این زباله‌ها به مرور باعث افزایش و تجمع مواد سمی و آسیب‌های جدی به انسان، حیوانات و محیط زیست می‌گردد. بنا به نوع محصول الکتریکی برخی از لوازم قابل استفاده هستنند. مثلا برخی از لپ‌تاپ‌ها وقتی بعنوان کالای دست دوم لحاظ می‌گردند ممکن است توسط برخی شرکت‌ها یا تعمیرکاران خریداری شوند و با انجام یکسری تغیرات روی آنها مجدد با سود و قیمت کمتر به فروش برسند.
در اماکنی که جمع آوری این نوع از پسماندها صورت می‌گیرد اقداماتی جهت سوزاندن و دفن کردن این زباله‌ها نیز انجام میشود. بدین ترتیب این چرخه و روش‌های مختلف بازیافت ادامه پیدا میکند تا یک وسیله از بین رود.
خطرات موجود در ضایعات الکترونیکی
افراد کمی نسبت به این موضوع آگاهی دارند که ضایعات الکترونیکی دارای مواد سمی هستند همین موضوع باعث میشود تا به راحتی با آنها تماس مستقیم داشته باشند. موادی مثل سرب، کادمیوم در ساخت صفحات مدارا الکتریکی به کار میرود، یا مثلا جیوه که در تولید مانیتورها استفاده میشود و آشناترین ماده مخرب محیط زیست برای عموم یعنی پلاستیک که در تولید سیم و کابل و کیس کامپیوتر به کار میرود، همگی بر هم زننده چرخه محیط زیست و عامل ایجاد جهش های ژنتیکی در انسان هستند.
در صورتی که بازیافت ضایعات به روش غیر اصولی انجام شود آلودگی‌های زیادی را تولید میکند. بعنوان مثال کادمیوم به کار رفته در تولید باتری موبایل یک فلز سمی و سرطان‌زا است و میزان آن به قدری زیاد است که می‌تواند 600 متر مکعب از حجم آب را آلوده کند. حتی در برخی از قطعات الکتریکی پرکاربرد مثل مقاومت و خازن فلزات سنگین و سمی به کار رفته. پس حتما جمع‌آوری و بازیافت این دسته از محصولات باید با روش کاملا اصولی صورت گیرد.
بیشتر بخوانید
بررسی ساختار مقاومت و کاربری آن
نحوه بازیافت ضایعات الکترونیکی در ایران
طبق تخمین‌های صورت گرفته در کشور، سالانه یک میلیون و پانصد هزار یارانه در ایران مونتاژ میشود و بعد از مدتی استفاده به هر دلیلی از رده خارج می‌شوند و باید وارد چرخه بازیافت شوند. حدودا بیشتر از 4 میلیون رایانه وجود دارد که از دور خارج شده‌اند.
متاسفانه سازمان‌ها و ارگان‌های مهمی مثل شهرداری، سازمان محیط زیست و سازمان بازیافت برنامه جامعی جهت جمع‌آوری این قطعات تدوین نکرده‌اند و افرادی که بعنوان تولید کننده یا فعال در حوزه صنعتی فعالیت دارند، اقدام به جمع آوری این پسماندها در کارخانه و کارگاه‌های خود می‌کنند. دانستن این موضوع شاید برایتان جالب باشد که در کشورهای توسعه یافته به صورت تقریبی و البته میانگین هر 3 سال را بعنوان عمر مفید کامپیوتر در نظر گرفته‌اند. 20% از وزن یک کامپیوتر را آهن و 7% از وزن آن را مس تشکیل می‌دهد. همین موضوع است که باعث میشود تا به اهمیت بالای پروسه بازیافت پسماندهای الکترونیکی پی ببریم.
دسته‌بندی ضایعات
به صورت کلی بر اساس نوع کارکرد دستگاه‌ها یک دسته بندی کلی می‌توان برای محصولات الکتریکی در نظر گرفت که شامل:
- تجهیزات اطلاعات و ارتباط از راه دور
- اسباب بازی
- تجهیزات ورزشی
- ضایعات مرتبط به تجهیزات نظامی
- ابزارهای دیدبانی و کنترل
- تجهیزات روشنایی
- لوازم خانگی کوچک و بزرگ
- وسایل پزشکی
قوانین مربوط به بازیافت
شاید برایتان جالب باشد که بدانید در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهت کنترل تجمع قطعات الکترونیکی و عدم آسیب رسانی به محیط زیست قوانینی در این راستا وضع کردند. در ایالت متحده قوانینی جهت بازیافت یا استفاده مجدد از کامپیوتر و قطعات مربوط به آن و همچنین وسایل برقی تصویب شده. بعنوان مثال سازمان‌های دولتی موظف هستند تا تجهیزات کامپیوتری که به صورت مازاد تولید می‌شوند را به فروش رسانند. یا مثلا در ژاپن افراد یا شرکت‌هایی که فروشنده و تولید کننده لوازم برقی هستند خودشان وظیفه بازیافت پسماندهای الکترونیکی را به عهده دارند.
کلام پایانی
خرید قطعات الکتریکی و الکترونیکی و فروش محصولات تولیدی از الویت‌های هر تولید کننده به حساب می‌آید. از طرفی مصرف کننده نیز ترجیح می‌دهد تا لوازمی را خریداری کند که عمر مفید و طولانی مدت داشته باشد. پس اگر بعنوان تولید کننده در صنعت برق و الکترونیکی فعالیت دارید ملزوماتی را تهیه کنید که تولید برند‌های معتبر و شناس باشند. تا علاوه بر بالا بردن کیفیت محصولات خود بتوانید در چرخه بازیافت پسماندهای الکترونیکی نقشی را ایفا کنید. شرکت ایران کامپو بعنوان تولید کننده انواع قطعات الکتریکی و بردهای مدار چاپی آماده خدمت رسانی به شما عزیزان می‌باشد.
پاسخ به دیدگاه